تعریف فنی واژه قنات
مجموعه‌اي از چند ميله و يك كوره (يا كوره‌هاي) زيرزميني كه با شيبي كم‌تر از شيب سطح زمين، آب موجود در لايه (يا لايه‌هاي) آب‌دار مناطق مرتفع زمين يا رودخانه‌ها يا مرداب‌ها و بركه‌ها را به كمك نيروي ثقل و بدون كاربرد نيروي كشش و هيچ نوع انرژي الكتريكي يا حرارتي با جريان طبيعي جمع‌آوري مي‌كند و به نقاط پست تر مي‌رساند. به عبارت ديگر، قنات را مي‌توان نوعي زه‌كش زيرزميني دانست كه آب جمع‌آوري‌شده توسط اين زه‌كش به سطح زمين آورده مي‌شود و به مصرف آبياري يا شرب مي‌رسد.
ساخت قنات
قناتها معمولاً از مظهر قنات يا هرنج مشخص مي‌شوند بعد رفته‌رفته قسمت‌هايي را به نام پسته كه خانه به خانه هستند تشكيل مي‌دهند كه به ديواره‌ی اين پسته‌ها ميله چاه گفته مي‌شود. اين اجزا سپس به مادر چاه مي‌رسد. در ضمن بستر قنات را كوره يا راهرو قنات مي‌نامند كه در زمان‌هاي دور سنگ‌چين بوده سپس به مرور زمان سفالي شده و بعد از سفال آجري و جديداً سيماني شده‌اند.
ابرسانی چوپانان توسط قنات صورت می گیرد سرچشمه این قنات که حدود12 کیلومتری غرب چوپانان می باشدوفاصله هر حلقه چاه با چاه بعدی 50متر میباشد.(1) واز سفره های زیر زمینی رشته کوه های هجرگ و چاه حسنک سرچشمه می گیرد این رشته قنات در نزدیکی چوپانان دو شاخه میباشد در ابتدا شاخه پایینی که از خیابان ورودی از سمت خور(خیابان پاسگاه)می گذشت واب ان به دشت می رفت اما به علت اینکه در حوالی چوپانان یک رشته اب شور وتلخ وارد این قنات می شد اب اشامیدنی را شور می کرد که و به همین جهت مسیر جدیدی را شروع کردند که در راستای (کوه چاه خاری )میباشد.از اینجا چاه های جدیدی را از بالای چاه های قدیم کندند و مسیر اب را تغییر دادند که همین قنات کنونی است که از بالای خیابان امام(اصلی)چوپانان در دوطرف خیابان جاری می باشد که به سمت دشت می رود.
در ابتدا در مسیر همین اب اسیاب ابی وجود داشت که توربین این اسیاب بوسیله جریان اب به چرخش در می امد.(محل این اسیاب کمی بالاتر از چشمه بالایی خیابان امام بود.)و گندم کشاورزان را به ارد تبدیل میکرد که با تکنولوژی نوین رفته رفته این اسیاب جایش را به اسیاب دیزلی داد.
سرچشمه قنات را در اصطلاح محلی چوپانان پیشکار می گویند و اولین چاه که منبع اصلی اب می باشد را مادر چاه می گویند.و داخل قناتها را با لوله های سفالی بیضی شکل در مسیر اب نصب کرده اند تا اب به طور روان تر در مسی رحرکت کند واب کمتری جذب زمین شود.به این لوله های بیضی شکل که امروزه از جنس سیمان میباشند در اصطلاح محلی کوُل-cowl میگویند.به هر حلقه چاه یکمیله می گوینده.
منطقه چوپانان دارای رشته قنات های فراوانی است از جمله:1- رشته قنات چوپانان2-حجت اباد3-اشتیان4-همت اباد5- نعمت اباد6-نصرت اباد که موارد 4.5.6 در محل کوچه (کوچه:حدفاصل بین روستای زرومند و انتهای کوهای هزار دره می باشد که یک طرف کوچه را رشته کوهای رستمو ،باغ میر شریف ،هزار دره تشکیل می دهد وسمت راست را کلا ریگ جن تشکیل می دهد.)قرار دارند.
البته عباس اباد هم توسط یک رشته قنات ابرسانی می شود که فاصله مادر چاه تا مظهر چاه بسیار کم است.مزارع اطراف چوپانان از طریق چاه های عمیق تامین اب میشوند.وامروزه کسی برای تامین اب از قنات استفاده نمیکند.
رشته کوه های اطراف چوپانان دارای چشمه های متعددی هستند که از دل کوه می جوشند بعضی از انها عبارتند از:چشمه کشکی-چشمه سبزو-گراز-کرسم-میون گدار-چشمه سلطونو-شورچاه-زورمند و ...
(1):منبع ارقام اقای ابوالقاسم زاهدی
نویسنده: سینا صمیمی
منبع: دهستان چوپانان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر