کدخبر : 80735562(3413124)
تاریخ مخابره : ۱۳۹۲/۰۴/۲۲
زمان مخابره : ۱۷:۱۹
اصفهان- پرنده پر نمي زند، فقط صداي نفس هاي خودش را مي شنود و ريتم نسيم ملايمي كه با ورق زدن صفحات كتابش برهم مي خورد.
بلوند است با چشماني آبي و پوست روشن كه توري از قطرات درشت عرق روي آن برق مي زند.
حسابي غرق در مطالعه است، آن هم كجا؟ در وسط برو بيابان، توي كوير خدا.
انگار دنيا را از دستش گرفته اند و جا قحط است كه همه عالم را ول كرده و صاف به دل برهوت خدا آمده است تا كتاب بخواند.
در غروب نارس كوير، وقتي كوره نارنجي آفتاب از نفس مي افتد، از اقامتگاهش بيرون مي زند، خود را به روي تلماسه اي مي رساند، با ادا و اصول روي كاناپه نرم شنزار لم مي دهد و با وسواس خاصي لاي كتابش را مي گشايد و از زير سپر كلاه حصيريش، با كمند آبي چشمش مي گذارد به دنبال توسن كلمات و د بخوان.
مرد دانماركي، اين همه راه از خانه و كاشانه و زرق و برق زندگي اش در يكي از پيشرفته ترين كشورهاي دنيا بيرون زده است تا جاي دنجي براي جولان پرنده خيالش بيابد.
او به روستاي فرحزاد در دل كوير دشت مركزي ايران آمده است تا در اوج سكوت دلارام اين صحراي كرانه ناپيدا، با خود خلوت كند.
او آنقدر شيداي سكوت بكر اين خطه است كه تا مادامي كه صداي مزاحمي يا احتراق موتور ماشيني، آرامشش را برهم نزند، از جاي دنجش جنب نمي خورد.
اما وقتي تلنگر مزاحمي، شيشه سكوت رويايي اش را ترك مي اندازد، ديگر بند نمي شود، اول، چين هاي پيشاني اش درهم مي رود، بعد غرولندكنان از بالاي پاتوقش در روي رمل ها پايين مي آيد و سلانه سلانه به سراغ اتاق كوچكش در مهمانسراي سنتي روستاي فرحزاد مي خزد تا اقلكم در چهار ديواري غريبانه اش، راه قاصدك خيالش را به سرزمين روياهايش پي بگيرد.
در سوي ديگر اين كوير افسونگر، در روستاي گرمه، يك زوج با دو موتور سيكلت كورسي سفيدشان هزاران كيلومتر راه را پيموده اند تا پس از گشت و گذار كويري، در مهمانسراي دنج سنتي اين روستا بياسايند.
دو گردشگر هلندي در لابي مهمانسراي آتشوني ( در زبان زرتشتي به معني شب نشيني دور آتش) در روستاي گرمه در حال نوشيدن چاي داغ عصرگاهي اند، اما انگار نه انگار كه هواي اينجا دم دارد و چشمه عرق تنشان شر شر از لاي چين هاي گردنشان مي جوشد.
زوج هلندي انگار به سرزمين روياهايشان آمده اند، آنقدر فضاي سنتي و صميمي با لعاب كاهگلي ديوارهاي اين مكان با شب نشيني هاي شبانه اش، برايشان خيال انگيز است كه رد شيفتگي را در جاده چشمهايشان مي توان زد.
اينها دو نمونه از حديث مسافران مهمانسراهاي سنتي در دو روستاي شهرستان خور و بيابانك واقع در۴۳۰ كيلومتري شرقي ترين نقطه استان اصفهان هستند كه براي گشت وگذار و استفاده از طبيعت بكر اين خطه، خود را به كوير رسانده اند.
اين خانه هاي بومي، تعداد قابل توجهي گردشگر داخلي و خارجي را بسوي خود جذب مي كنند، گردشگراني از جاهاي دور كه به اين خطه بكر و دلارام مي آيند تا خود را به خود گمشده اشان در هياهوي زندگي مدرن نزديكتر احساس كنند.
اين اقامتگاه ها كه در جاهاي مختلف دنيا تحت عنوان خانه بومي وجود دارند و عنوان رسمي آنها در كشور ما خانه هاي ميراثي اقامتي است، با معماري بومي و فراهم كردن امكانات زندگي روستايي خود، نظر سياحان زيادي را بسوي مناطق كويري كشورمان جلب كرده اند.
اكنون قريب يك دهه است كه اين خانه ها در گوشه و كنار ايران پا گرفته اند تا با تاكيد بر بافت خاص معماري، آداب و رسوم، خورد و خوراك، پوشش و هنرهاي محلي خود، گردشگراني را كه شيفته ديدن چنين فضاهاي ساده و بومي اند، جذب كنند.
در اينگونه خانه هاي قديمي مرمت و احيا شده، خود صاحبان خانه ها نيز مي زيند و گردشگران بعنوان مهمان در بخشي از خانه و در واقع در كنار ميزبانان حضور دارند.
اكنون چند سالي است يك نهاد تحت عنوان خوشه سار بوم گردي تاسيس شده كه تاكنون ۲۲ خانه ي ميراثي اقامتي را در سطح كشور تحت پوشش قرار داده است، از جمله كلبه روستاي چلاسر تنكابن، خانه دستكن دوهزار ساله روستاي
ميمند واقع در دل كوه در شهر بابك كرمان، خانه نقلي كاشان و خانه
آتشوني گرمه و بارانداز فرحزاد و ساربان مصر در خور و بيابانك.
در واقع استان اصفهان با داشتن هشت واحد از۲۲ واحد خوشه سار، بيشترين عضو را در اين مجموعه به خود اختصاص داده با اين حال تعداد اينگونه خانه ها در سطح كشور خيلي بيش از اين رقم است كه هنوز به عضويت خوشه سار درنيامده اند.
به گفته علي طباطبايي مدير مهمانسراي بارانداز در روستاي فرحزاد، هم اكنون در سطح شهرستان خور و بيابانك۳۰ مهمانسراي سنتي وجود دارد و يكي هم در حال ساخت است.
يكي از اين مهمانسراها بتازگي در روستاي هفتومان واقع در ۶۵ كيلومتري جنوب خور و ۲۴۰ كيلومتري شرق نايين نيز راه اندازي شده است.
صدور مجوز بهره برداري و تعيين تعرفه هاي خانه هاي عضو خوشه سار بر عهده سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري است.
در اينگونه خانه ها از وسايل و امكانات رفاهي رايج در مهمانپذيرها و هتل ها نظير تلويزيون، يخچال، تخت و ... خبري نيست و امكانات آنها بسيار ساده و ابتدايي و برحسب اقليم و زيست بوم هر منطقه متفاوت است.
طرح ايجاد خانه هاي ميراثي اقامتي اولين بار در سال ۱۳۸۹ توسط مازيار آل داوود در روستاي گرمه شهرستان خور و بيابانك بنا گذاشته شد.
خانه هاي سنتي هم اكنون در همه جاي ايران از مناطق كوهستاني تا جنگلي و كويري پا گرفته اند و هريك از آنها بر حسب خصوصيات اقليمي، جغرافيايي و بومي خود، گردشگران خاصي را جذب مي كنند با اين حال اين اقامتگاه ها در مناطق كويري حال و هواي خاص خود را دارند.
طبيعت خاص كوير كه روزش سرشار از سكوت مطلق و شبش سرشار از افسون قنديل ستاره هاست، براي بسياري از گردشگران بخصوص اروپايي هايي كه در كشورهايشان از چنين اقليم هايي بي بهره اند، بسيار دلارا و گيراست.
كوچه هاي خاكي، خانه هاي كاهگلي، برهوت بكر،سكوت دلارام و قنديل جادويي ستاره هاي آسمان، بقدر كافي براي گردشگران بخصوص توريست هاي خارجي اغواكننده است كه هزاران كيلومتر راه را براي رسيدن به اين مناطق بپيمايند و شب هاي خاطره انگيزي را در آن بيتوته كنند.
مازيار آل داوود اولين كسي است كه ابتكار ايجاد مهمانسراهاي سنتي در كوير براي جذب گردشگران خارجي را پايه گذاشت و در اصل او را مي توان بنيانگذار حركت و تفكري بديع در عرصه ي گردشگري بومي ايران دانست، كسي كه خانه وقفي ۳۰۰ ساله اجداديش را كرايه كرد و به اين كار اختصاص داد و ديري نپائيد كه كارش چنان برسر زبانها افتاد كه نام روستاي گرمه و اقامتگاه آتشوني اش حتي در كتاب راهنماي مشهورLonely Planet كه اقامتگاه هاي ارزان را در نقاط ديدني جهان معرفي مي كند،ثبت شد. كارشناسان اين كتاب استراليايي هنوز هم هر دو سال يك بار به گرمه مي آيند تا اطلاعات خود را به روز كنند. به گفته يك توريست انگليسي كه در ايام نوروز به كوير آمده و ميهمان آتشوني بوده است، همه سفارت ها در ايران آل داوود را مي شناسند و بعنوان يك راهنما به هموطنان خود معرفي مي كنند.
اين اسم و رسم بي دليل نيست، با تلاش بنيانگذار خانه آتشوني، محور گردشگري اصفهان - خور و بيابانك بعنوان زيباترين محور گردشگري كشور شناخته شده و از ميان ۱۵ مركز ديدني و خوراكي محلي در كشور، آتشوني رتبه هفتم را به خود اختصاص داده است.
ايده ايجاد اقامتگاه در روستا از روزي به ذهن آل داوود رسيد كه يك گروه توريستي فرانسوي، بطور اتفاقي، يك شب را در گرمه اقامت و برغم امكانات بسيار كم روستا، شب خوشي را در آن سپري كردند.
آل داوود مي گويد: من فهميدم آنچه توريست ها از گشت و گذار در ايران توقع دارند، فقط ديدن فرهنگ بومي و معماري ويژه ايراني است.
وي معتقد است:طبيعت گران اروپايي كه به ايران مي‌آيند، جست و جوگر و تنوع طلب اند،مي‌خواهند گوناگوني اقليم اين سرزمين را ببينند و از همه بيشتر كوير را دوست دارند چون در كشور خودشان اين نوع اقليم را تجربه نكرده اند و شيوه زندگي در كوير برايشان ناشناخته است.
خانه آتشوني آل داوود، اكنون چشم و چراغ روستاي گرمه است، يك خانه گلي با درب چوبي كوتاه كه راهرويي تنگ با پله هاي كوتاه و سقف تو سري خورده، تازه واردان را به اندروني اش وصل مي كند، خانه اي با حياط مركزي به شيوه خانه هاي قديم ايران، ديوارهاي كاهگلي و ايوان كوتاه.
رديف آخر اين پله ها به درگاه كوچكي ختم مي شود و در آن دو سبد حصيري كوچك از دو طرف درگاه آويزان است.
در و ديوار، زمين و طاقچه هاي داخل خانه پر از اشياي قديمي مثل چرخ نخ ريسي، كوزه و اتوي ذغالي است، اشيايي كه روزگاري در خانه هر كويرنشيني بوده و حس نوستالوژيك خاصي را در بيننده امروز ايجاد مي كند.
اين اقامتگاه سنتي داراي هفت اتاق تودرتوست كه همه آنها بر اساس اسامي قديمي نامگذاري شده اند مثل اتاق كرسي، بالاخانه، تختو، شاه نشين، زيرزمين و كتيبه.
سقف اتاق ها، گنبدي و ارتفاع درها كوتاه است بطوريكه براي ورود به آنها بايد تعظيم كرد، ضمن اينكه در اتاق ها به جاي تختخواب، جارختخوابي با چند تشك و بالش لوله اي وجود دارد.
در بيرون خانه هم يك مكان با حصار چوبي براي نگهداري حيواناتي مثل بز و دو شتر به نام هاي شبن و شموت وجود دارد.
تپه هاي شن روان،درياچه ي نمك، درختچه هاي خار، رصد ستارگان شب كوير ، پذيرايي با غذاهاي سنتي(نظير دمي عدس با گوشت،كله جوش محلي،اشكنه ماست)، شترسواري، چرخ سواري، اجراي موسيقي و دور هم نشيني هاي شبانه، گردش در ميان نخل هاي زيبا و رودخانه كوچك ميان روستا، همنوايي با فرياد طبيعت بكر، غلتيدن روي رمل‌ها،خوابيدن در سايه گزها و تاق‌ها، عكاسي از آسمان شب، تماشاي طلوع و غروب در افقي بي انتهاي كوير و خوابيدن در پشت بام آتشوني زير آسمان ستاره باران كوير در زمره برنامه هايي است كه مهمانان اين خانه سنتي از آن برخوردارند.
شامگاهان انوار زرفام فانوس ها و چراغ هاي آويزان در همه جاي اين خانه كويري، سيماي دلپذيري را در فضاي اين خانه صميمي آذين مي بخشد. علاوه بر اينكه بوي خوش چوب سوخته از شومينه اتاق ها نيز در شب هاي سرد كوير به دفتر خاطرات مهمانان اين گردشسراي كويري مي افزايد.
مهمانان آتشوني، شبها بعد از پياده روي طولاني در دل كوير، كنار آتش دور هم مي نشينند تا ميزبانانشان با دف و يك ساز محلي استراليايي به نام ديجريدو كه متعلق به بومي هاي جنوب استرالياست و از چوب درخت گردو ساخته شده است،
سكوت شب كوير گرمه را درهم شكنند.
نواي اين ساز بومي همراه با دف، تنبور و ني و صداي جرقه هاي چوب آتش هاي شبانه، انگار لالايي حزن انگيزي است كه شبانگاهان و در زير تور سفيد ستارگان، توي گوش كوير خوانده مي شود تا به خواب بكر ابديش ادامه دهد.
روستاي گرمه در دل كوير مركزي ايران از گيراي هاي متنوع گردشگري برخوردار است.
معماري خاص با قلعه هاي متعلق به دوره ساساني و آثار برجا مانده از زندگي در هفت هزار سال پيش، از ويژگي هاي خاص اين روستاست.
روستاي پرنخل گرمه در واقع نقطه اي بر جاده تاريخي ابريشم، در منطقه خور و بيابان است كه ۷۲۰ كيلومتر از پايتخت شلوغ كشور و۳۵۰ كيلومتر از اصفهان فاصله دارد.
گرچه تاكنون هيچ بررسي باستان شناسي يا پژوهش تاريخي در باره گرمه انجام نشده اما شواهد موجود مانند قلعه وسط روستا كه مي‌گويند متعلق به دوره ساساني است، از قدمت بافت معماري آن خبر مي دهد.
خور و بيابانك درست در وسط كوير مركزي ايران قرار دارد؛ جاي دوردستي كه انگار ميليون ها سال هيچ تغييري نكرده و برخي روستاهايش مثل گرمه و مصر و فرحزاد بيش از پيش داراي جاذبه هاي توريستي اند.
در روستاي فرحزاد كه تنها دو خانوار سكنه دارد، نيز دو خانه ي ميراثي اقامتي تحت عنوان باراندازهاي شماره يك و دو بنا شده كه جمعا داراي ۱۲ اتاق و دو ايوان شاهنشين با سقف هاي هلالي است.
اين دو بارانداز روي هم حدود۷۰ نفر ظرفيت دارند.
در مدخل ورودي باراندازها، مكاني براي برپايي آتش و مراسم لتشوني هم تعبيه شده است.
اين مكان متعلق به خانواده طباطبايي است كه خانه اجدادي خود را در اين روستاي كويري تبديل به اقامتگاهي براي جذب طبيت گردان و كويرنوردان كرده اند.
سبك معماري اين دو مهمانسرا به سبك معماري درونگراي خانه هاي محلي كويري است.
محصور شدن فرحزاد توسط شنهاي روان و رمل هاي ماسه اي از خصوصيات بارز اين روستاست كه وجهه اي متمايز به آن بخشيده است.
از ديدني هاي اين روستا مي توان به چاه سلكنون ، نيزار مصر، درياچه نمك
سلكنون، تخت عباسي، تخت عروس، درياچه نمك خور و كوير طبقه، جاده اف رود ابراهيم زهرا،ريگ گله، روستاي گرمه، روستاي محمدآباد كوره گز، روستاي عروسان، جاده كاروان گذر عروسان- بيدستان، تخت محمد رضايي، تخت بازو و رمل هاي ماسه اي اطراف روستا اشاره كرد.
واقعيت اين است كه ايجاد خانه هاي بومي در كوير سبب رونق اشتغال در روستا هاي منطقه شده و حتي روند مهاجرت از روستا به شهر را معكوس كرده است.
براي نمونه فعاليت خانه آتشوني در گرمه، شغلي هم براي جوانان اين روستا دست وپا كرده و آل داوود با كمك فردي به نام علي ساربان كه چند شتر داشت، دومين مهمانسرا را در روستاي مصر راه اندازي و برنامه شترسواري از گرمه به مصر و تورهاي شترسواري يك تا هفت روزه در مسير مصر تا طبس و مسيري از جاده ابريشم را برقرار كرده است.
كم كم با توسعه روند گردشگري در گرمه، توليد و عرضه صنايع دستي مثل حصيربافي هم در اين منطقه رونق پيدا كرد و اين دريچه جديدي بود به زندگي روستائياني كه از طريق كشاورزي، دامداري، قاليبافي يا كار روي كاميون‌ها امرار معاش مي‌كردند.
به گفته مازيار آل داوود، اين دريچه جديد روند مهاجرت اهالي روستا به شهر را متوقف كرده و برخي رفتگان را به فكر بازگشت انداخته است.
جز در تابستان كه گرماي كوير طاقت فرساست، در ساير فصول بطور متوسط هفته اي ۶۰ تا ۸۰ نفر به گرمه مي‌آيند و اين براي روستايي با جمعيت كم(حدود ۲۵۰ نفر) و اقتصاد محدود آن رقم چشمگيري است.
في الواقع، مدل روستاي گرمه مي تواند الگوي خوبي براي اجراي آن در بقيه نقاط كشور و رشد و توسعه صنعت گردشگري است.
آل داوود در باره زندگي در يك روستاي كويري مي گويد: اين سبك زندگي، زنده كننده آداب و فرهنگ اصيل ماست و اين اتفاق در حال رونق گرفتن است و در همه جاي ايران هم مي تواند انجام شود، اما بايد حتما شناختي از سنت منطقه وجود داشته باشد.
اكنون بدليل شدت گرمي هوا، اغلب خانه هاي بومي كوير به حالت تعطيل درآمده اند(از اواسط خرداد تا اواسط شهريور) اما پاييز با خنك شدن هوا، اين خانه ها دوباره كار خود را از سر مي گيرند تا پذيراي مهمانان دور و نزديكي باشند كه مشتاقانه براي ديدن سبك زندگي روستائيان ساكن در كوير و استفاده از فضاي بكر اين اقليم به منطقه سفر مي كنند.
به گفته اكبر رضوانيان كارشناس ارشد گردشگري، فعاليت خانه هاي بومي در كشور در جهت رشد توريست فرهنگي و توسعه پايدار است و به همين دليل هم بايد از آنها حمايت شود.
وي مي گويد: استاندارد كاري اين خانه ها با هتل ها و مهمانپذيرها كاملا متفاوت است چون اين خانه ها بر پايه اشاعه فرهنگ بومي مناطق كشور شكل گرفته اند و اين امر مي تواند بهترين شيوه انتقال فرهنگ ما به اقوام و ملل ديگر باشد.
اين خانه ها اغلب در جاهاي دور و در دل مناطق كويري، جنگلي، كوهستاني و روستاها شكل گرفته اند اما آنها به يمن معماري و رسم و رسوم بومي شان، مشتاقان زيادي را بسوي خود جلب مي كنند.
در سال ۱۳۸۳ رضا ميركريمي كارگردان سينماي ايران فيلمي به نام خيلي دور، خيلي نزديك ساخت كه بخشي از آن در روستاي مصر با مناظري دلفريب از كوير فيلمبرداري شده بود.
اين فيلم هوس ديدن كوير را در دل خيلي‌ها زنده كرد و بعد از آن تورهاي زيادي راهي مصر و ديگر مناطق كويري كشور شدند.
قدر مسلم، گردشگري كويري به خودي خود تاثير فرهنگي زيادي را هم در گردشگران داخلي و هم در گردشگران خارجي به همراه دارد و از اين نظر
بايد مورد توجه خاص قرار بگيرد.
گردشگراني كه اينگونه اماكن را براي سفر خود برمي گزينند، از جاهاي دور و نزديك به ناكجاآبادهايي مي آيند كه در عين دور افتادگي شان، باعث تلطيف روح و صيقل خلق مسافران مي شوند.
اين خانه هاي حاشيه اي دل كوير درواقع ساحلي نزديك به درياي نگاه جستجوگر گردشگراني اند كه بدنبال يافتن گوهر زيبايي هاي بكر و دست نخورده و مفاهيم عالي انساني نهفته در زادبوم هاي سنتي و بومي، از هياهوي زندگي خود در ابرشهرها گريخته اند.
بيابان و كوير در مجموع يك پنجم سطح خشكي را تشكيل مي دهند، مناطقي كه جذابيت هاي شگفت انگيز خود را به رخ انسان كشيدند و اينك از توريستي ترين نقاط جهان بشمار مي روند.
ايران ما نيز دو نقطه از خشك ترين،گرمترين و زيباترين كويرهاي زمين شامل كوير لوت و كويري مركزي را داراست كه چند سالي است نگاه گردشگران را به سوي خود جلب كرده است.
اما آمدن گردشگران به اين مناطق دورافتاده و داراي اقليم هاي خاص و درعين حال رونق صنعت توريست در كشور نيز در گرو توجه به اقامتگاه هاي بومي در اينگونه نقاط است، اقامتگاه هايي كه سالهاست سنگ بناي آنها در مناطق كويري اصفهان گذاشته شده است اما نياز به حمايت بيشتر دارند.
قدر مسلم حمايت از اين خانه ها و سامان بخشيدن به امور آنها نيز منوط به پشتيباني از نهاد موسوم به خوشه سار بوم گردي است.
به گفته وحيد دزفولي مالك خانه سنتي ساربان در روستاي مصر، قرار است موسسه اي به نام موسسه آموزشي و پژوهشي بوم گردي راه اندازي شود تا با برنامه هاي آموزشي خود نياز اقامتگاه هاي سنتي را ساماندهي و استاندارد كند.
اين موسسه با شناسايي خانه هاي سنتي مستعد در كشور،آنها را براي كسب مجوز لازم به اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري معرفي خواهد كرد.
از: محمدرضا شكراللهي
۵۴۳
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر